Een kleintje Geluidstechniek voor Cursus ontwikkelaars

Je geluidskwaliteit bepaalt de beleving van je cursus!

Ik heb al een aantal malen benoemd hoe belangrijk het is, dat het geluid van je online training van goede kwaliteit is. De afgelopen weken heb ik naar aanleiding van onder andere de ‘Ultieme handleiding om te starten met je online leeromgeving‘ diverse vragen gekregen over hoe je bepaalde audio problemen op kan lossen.

Helaas kan ik niet ingaan op iedere individuele vraag, maar zoals aan al die vragenstellers beloofd, zou ik de antwoorden geven in een aparte blogpost over geluidstechniek. En na een uitgebreide inventarisatie van de verschillende vragen die ik gekregen heb, hoop ik dat ik in deze blogpost over geluidstechniek voor cursusontwikkelaars genoeg tips en trucs heb kunnen geven om ook jouw geluid prima in orde te laten zijn.

Van Kruistocht naar kruisgang in Polen

Eén van de vragenstellers was een echtpaar wat niet eens direct een online cursus wilde ontwikkelen. Maar gezien hun interesse in de middeleeuwse geschiedenis van Polen, waren ze naar Polen gereisd om een documentaire ‘op locatie’ te maken over de geschiedenis van de Teutoonse kruisridders in Polen.

Ze hadden diverse locaties bezocht en daar uitgebreid hun verhaal op locatie gedaan, met een enorme rijkdom aan videopnamen.

Toen ze echter thuis kwamen en de video wilden bekijken, bleek het geluid van dusdanig slechte kwaliteit, dat ze de video’s nooit aan anderen hebben laten zien. Terwijl het eigenlijk de bedoeling was om dit als een soort ‘amateur documentaire’ op YouTube te zetten.

Deze teleurstelling had voorkomen kunnen worden, door beter beslagen ten ijs te komen. Maar zelfs met dit ‘mislukte’ materiaal kan nog steeds een mooie documentaire gemaakt worden.

Wat waren de grootste problemen met deze video’s?

Video op locatie was onhoorbaar door de echo

Eén probleem was, dat veel van de video niet echt prettig was om naar te luisteren. Niet alleen de spreker zelf genereerde teveel echo, om het geluid prettig aan te horen, maar ook de ‘zwerf geluiden’ van andere aanwezigen echode door de opnamen heen.

Dit probleem is te verhelpen, door een beter geschikte microfoon te gebruiken -dit bespreek ik later in dit artikel- of door ‘commentaar ter plaatse’ helemaal achterwege te laten, en alles door middel van een voice over in te monteren.

Video buiten was te winderig

Bij de buitenopnamen was een groot deel van het geluid onbruikbaar, omdat er teveel wind hoorbaar was. Dit is opnieuw te voorkomen door een juiste microfoon te gebruiken, speciale elektronische ‘filtertechniek’ of de microfoon te voorzien van fysieke ‘windbrekers’.

Jouw oren en een microfoon… het verschil

Jouw oren en een microfoon hebben één ding gemeenschappelijk. Ze ontvangen allebei trillingen in de lucht, die worden omgezet naar een ander soort signaal. Maar daar houdt ook ieder vergelijk op.

Want jou oren geven dit signaal direct door naar een unieke ‘Central Processing Unit’ met uitzonderlijke capaciteiten. Jouw brein.

En dat brein is in staat om een prima onderscheid te maken tussen de signalen die er wel, en de signalen die er niet toe doen.

Mama… papa…

Ik heb jarenlang in Apeldoorn gewoond, en daar is een geweldig amusementspark voor kinderen onder pakweg 12 jaar. Juliana Toren. Omdat ik daar vlakbij woonde, had ik een ‘gezinskaart’ zodat ik net zo vaak als ik wilde met mijn zoon naar Julianatoren kon gaan.

De meeste ouders laten hun kinderen daar vrij spelen, terwijl ze zelf een boek lezen, een kop koffie drinken of met andere ouders praten. En soms doet een kind zich pijn. En geheel eigen aan kinderen, beginnen ze dan te huilen en roepen -afhankelijk van de aanwezige ouder- om ‘mama’ of ‘papa’.

Maar er zijn heel wat ‘mama’ en ‘papa’ personen aanwezig in zo’n park. Het aardige is echter, dat de roep voor ‘mama’ of ‘papa’ door de meeste ouders genegeerd worden, tenzij het hun eigen kind is die om ‘mama’ of ‘papa’ roept.

Onze hersenen kunnen dus alle omgevingsgeluiden wegfilteren, tot op het moment dat het een geluid is, wat relevant is voor onszelf. Zoals een huilend kind van eigen vlees en bloed.

Er ontsnapt niets aan de aandacht!

Een microfoon is echter heel wat minder intelligent. Een microfoon registreert alles wat hij ‘hoort’. En waar onze oor/brein combinatie eigenlijk alles uit iedere richting registreert, zolang we het maar relevant vinden, is een microfoon heel wat beperkter.

Alleen het geluid binnen een bepaalde hoek en binnen een bepaald frequentiebereik zal worden geregistreerd.

(Nu is dat laatste ook het geval met onze oren, en naarmate onze oren ouder worden (gebruikelijk omdat de persoon waaraan ze bevestigd zijn ouder wordt) zal dat frequentiebereik ook aanzienlijk minder worden. )

Omdat we bijvoorbeeld de wind wat minder interessant vinden, zullen onze oren het geluid van de wind niet snel registreren. Een microfoon zal dat wel doen.

En omdat jij als camera persoon geheel geconcentreerd bent, op wat het onderwerp van je opnamen te zeggen heeft, zal je het geroezemoes in de omgeving niet zo snel horen. Je microfoon doet dat echter wel.

Kortom je microfoon ‘hoort’ heel wat meer dan je oren doen. En daardoor kan het resultaat van de opnamen wel eens vies tegenvallen.

Een goede microfoon

Wanneer je geluid goed op wilt nemen, dan is het dus onder meer van belang, dat je al die zaken die je eigenlijk niet op wilt nemen buitengesloten kunnen worden.

En dat kan je op een aantal manieren doen.

Iedere microfoon heeft een zogenaamde ‘gevoeligheids karakteristiek’, ofwel, een bepaald gebied waarin de microfoon het geluid het best zal registereren.

Rondom gevoelig

Als eerste heb je de ‘rondom gevoelige’ of de ‘omnidirectionele’ microfoon. Dat is een microfoon die letterlijk het geluid van alle kanten op zal nemen. Dat is bijvoorbeeld makkelijk, wanneer je deze op het midden van een conferentietafel zet, om alles wat de deelnemers aan een bijeenkomst zeggen op te kunnen nemen.

Cardioïde microfoons

Een cardioïde microfoon is een microfoon die het ‘meest gevoelig’ is aan de voorkant van de microfoon. Hoewel er van achter- en zijkanten ook wel wat geluid opgenomen zal worden, is dit meestal beperkt.

Het is het soort microfoon wat je bijvoorbeeld veel op podium bij popconcerten of bij reportages op straat tegen al komen bij interviews. Door hem te richten op de spreker, zal het geluid van de spreker vooral worden opgenomen.

Super cardioïde, hyper cardioïde en shotgun microfoons

Er is niet een duidelijke grens met betrekking waar het éne type begint en het andere type ophoudt, maar deze microfoons hebben een vrij smal gevoeligheidsspectrum. Hierdoor zal het geluid van de bron waar je je op richt goed opgenomen worden, maar een geluidsbron die zich daar maar even naast bevindt een stuk minder.

Dit type microfoon is dus heel waardevol in omgevingen, waar je veel omgevingsgeluid hebt, maar je jezelf wilt concentreren op één specifieke bron.

Nu moet je één ding duidelijk begrijpen. Hoewel de microfoon richtingsgevoelig is, is het geen ‘richt’ microfoon. Wanneer je denkt de buren hier op 100 meter afstand mee af te kunnen luisteren, zal je bedrogen uitkomen. De gevoeligheidshoek is smaller maar de opname afstand is niet groter, tenzij je de gevoeligheid verhoogd, door de gain te verhogen.

Gain en volume, het verschil…

Wanneer je begint geluid op te nemen dan krijg je met een tweetal termen te maken, die misschien hetzelfde lijken te vertegenwoordigen, maar toch geheel verschillend zijn. ‘Gain’ en ‘volume’. Laten we met de eenvoudigste beginnen. Volume.

Volume heeft alles te maken met hoe hard het geluid wordt afgespeeld. Het is puur de output in decibels van je geluidsbron.

Gain heeft te maken met de versterking van je geluidsbron bij het opnemen. Door je gain te verhogen of te verlagen worden bepaalde geluiden wel of niet ‘meegenomen’ bij de opname. Door de gain in zijn algemeenheid veel te hoog te zetten, zal detail in de luidere gebieden verloren gaan en niet meer goed te horen zijn. Je hebt als het ware je geluid ‘overbelicht’.

Door je gain te laag in te stellen, gaat juist het detail in de minder luide gebieden verloren. Je hebt als het ware je geluid ‘onderbelicht’.

En omdat het onmogelijk is niet-opgenomen geluid alsnog hoorbaar te maken, heeft de instelling van je gain bij het opnemen een belangrijke invloed op de kwaliteit van de opnames.

Een goede all round microfoon

Mijn persoonlijke favoriet voor het opnemen van geluid met de computer is de ‘Blue Yeti’. Op het moment dat ik dit schrijf, is deze microfoon langzaam van de markt aan het verdwijnen om plaats te maken voor de ‘Blue Yeti X’, een microfoon die dezelfde mogelijkheden, plus een beetje meer heeft.

De Blue Yeti is een zogenaamde ‘USB’ microfoon. Ofwel een microfoon die je verder zonder problemen direct in een USB poort van je computer kan pluggen. Er is nog een ‘Pro’ versie, die naast een USB poort ook een ‘XLR’ aansluiting heeft, een aansluiting die je op veel professionele audio- en video apparatuur ook aan zal treffen.

Wanneer ik werk vanuit mijn eigen studio, dan werk ik het liefst met mijn Blue Yeti microfoon verbonden met mijn computer.

Het grote voordeel van deze microfoon is dat er vier ‘omschakelbare’ standen zijn voor het opnemen van het geluid. Je namelijk kiezen tussen omnidirectioneel, cardioïde, bidirectioneel (je hebt als het ware twee microfoons, wanneer je deze tussen twee mensen zet) en stereo.

Mijn studioruimte is een behoorlijke ruimte, maar ik heb weinig last van galm of echo, wanneer ik deze microfoon gebruik en mijn ‘gain’ instelling laag houd.

Opnemen op locatie

Wanneer je op locatie op gaat nemen, dan komt er heel wat meer bij kijken. Aangezien de meeste mensen die geluid bij een online cursus opnemen, dat doen voor een videocursus, kijken we het eerst naar de meest voor de hand liggende optie. Opnemen met de ingebouwde camera.

Hoe wenselijk dit is, is vaak sterk afhankelijk van de kwaliteit van de camera en de ingebouwde microfoon. Mijn persoonlijke ervaring is echter dat dit vooral bij de zogenaamde ‘camcorders’ of ‘handycams’ niet echt een goede kwaliteit is, wanneer opgenomen op locatie.

Heeft je camera een aparte aansluiting voor een externe microfoon, dan is het zeker te adviseren om hier gebruik van te maken. En het liefst kies je natuurlijk voor een zogenaamde ‘shotgun’ of ‘richtmicrofoon’.

Wil je een goede shotgun microfoon voor op je camera voor een relatief lage prijs dan beveel ik je beslist de ‘VideoMic’ serie van Røde aan.

• De VideoMic GO is een voordelige microfoon met uitstekende performance. Je plaatst hem in de accessoireschoen van je camera en sluit hem met een mini-jack aan. Deze microfoon kost enkele tientjes, op het moment dat ik dit schrijf rond de 80 euro.
• Ga je veel buiten opnemen in winderige omgevingen, dan is er een prima combinatie van dezelfde microfoon met een zogenaamde ‘Dead Cat’, een ‘bontvachtje’ voor je microfoon, waardoor de herrie van de wind enorm verminderd wordt.
• De VideoMic (zonder het woordje ‘GO’ dus) is het ‘grote broertje van de VideoMic Go. Behalve betere prestaties in zijn algemeenheid, is deze ook voorzien van een instelbaar ‘Highpass’ filter, waarmee je de diepere geluiden kan onderdrukken. Dit kan heel handig zijn om gebrom andere irritante bijgeluiden op voorhand al uit te filteren.
• Wil je echt een topkwaliteit hebben, kan je ook de VideoMic NTG overwegen. De NTG microfoons van Røde zijn stuk voor stuk top microfoons die veel gebruikt worden voor professionele audio. De VideoMic NTG is een microfoon met een ‘mini jack’ aansluiting en een bevestiging voor op je camera, maar geluid technisch helemaal te vergelijken met de professionele microfoons in de Røde familie.

Boom…

Het nadeel van ‘on camera’ audio is en blijft natuurlijk wel dat het ‘on camera’ is. Zelfs met een shotgun microfoon blijf je ongewenste geluiden in het pad van de microfoon en je geluidsbron oppikken.

Een andere mogelijkheid is natuurlijk ook om de microfoon vlak bij het onderwerp te houden. Eén van de mogelijkheden -die ik hier verder niet zal bespreken- is de ‘revers’ microfoon, een andere optie is te werken met een zogenaamde ‘boom pole’… iets wat je uitspreekt als boempool.

Een boom pole, of ‘boom’, is een shotgun microfoon op een ‘stok’. Deze boom wordt net buiten beeld boven het hoofd van de spreker gehouden en gericht op het borstbeen.

Het nadeel is natuurlijk overduidelijk. Je hebt een extra persoon nodig voor je opnames. Maar het heeft ook een enorm aantal grote voordelen. Omdat je vrij dicht en gericht op het onderwerp het geluid opneemt, zal je vrijwel geen omgevingsgeluid hebben. Dus in ruimtes met veel echo, veel omgevingsgeluid of andere zaken die je liever niet op wilt nemen, is dit een ideale oplossing.

De afstand

Een reëel probleem is echter de afstand tussen de camera en de microfoon. In een studio kan je makkelijk kabels gebruiken, maar in een situatie op locatie is dat niet altijd mogelijk.

Gelukkig is het niet noodzakelijk om het geluid ook daadwerkelijk direct via de camera op te nemen. Zelf heb ik goede ervaringen met het opnemen op via een zogenaamde ‘field recorder’, een apparaat waarmee je op professionele manier audio direct wegschrijft naar een SD kaart.

Er zijn diverse goede apparaten van het merk Zoom beschikbaar. De H5 is een apparaat wat eigenlijk alles biedt wat je nodig hebt voor een redelijke prijs. Maar welke (field) recorder je ook kiest, wanneer je deze in combinatie met een boom pole en een shotgun microfoon wilt gaan gebruiken, zorg dat deze beschikt over minimaal de volgende kenmerken:

• Mogelijkheid om handmatig de opname niveau’s (gain) in te stellen.
• Aansluiting voor een externe microfoon, liefst een XLR aansluiting.
• Een aansluiting voor een koptelefoon met ‘monitor’ functie, waardoor je direct kan horen wat je opneemt.

De complete boom pole installatie

Laten we ook eens meer in detail je ‘boom pole’ configuratie bekijken.

Microfoon

Het belangrijkste onderdeel is natuurlijk een goede richtmicrofoon. Het merk Røde biedt ook hier topkwaliteit voor een redelijke prijs. De NTG reeks biedt uitstekende microfoons voor een redelijke prijs. Ik moet hier eerlijk aangeven, dat het verschil tussen de NTG1, NTG2 en NTG4 mij, behalve de prijs, niet geheel duidelijk is. Uit persoonlijke ervaring kan ik echter de NTG2 zeker aanbevelen.

Wind screen

Waar je de microfoon ook gebruikt, gebruik hem altijd met de ‘foam windscreen’ die standaard wordt meegeleverd. Laat de naam je niet misleiden, want bij een daadwerkelijk stevige wind, heb je niets aan een windscreen, maar moet je echt een dead-cat of liever nog een volledige ‘blimp‘ gebruiken.

Boom pole

Deze microfoon monteer je op een boom pole. Bij de microfoon wordt een standaard adapter geleverd, waarmee je hem probleemloos op een boom pole kan monteren, maar monteer deze liever via een shock mount aan de pole. Op deze manier kan je eventuele trillingen die via de boom naar de microfoon gaan dempen.

Kabel

Daarnaast heb je een voldoende lange kabel nodig die reikt van de microfoon tot en met de recorder. Als vuistregel kan je nemen, dat je ongeveer de lengte van de boom pole plus één meter nodig hebt. Bij een goede boom pole heb je namelijk de mogelijkheid om de kabel door de pole te laten gaan. Dus je hebt in ieder geval de lengte van de pole nodig. Wanneer je de recorder aan een riem hebt hangen, heb je ongeveer 1 meter nodig voor die laatste afstand.

Bij een boom pole met een maximum lengte van drie meter heb je dus een kabel van vier meter nodig. Meestal worden dit soort kabels echter in lengten van één, drie of vijf meter verkocht. Een ‘vijf meter’ kabel die met een tie wrap enkele keren gelust is, voldoet prima.

Synchroon geluid

Wanneer je het geluid los van de camera opneemt, heb je natuurlijk een grote andere uitdaging. Hoe krijg je dit geluid synchroon met de video. Gelukkig is dit met moderne video editing software als Adobe Premiere Pro en DaVinci Resolve vrij eenvoudig, wanneer je tenminste ook het geluid via de camera opneemt. Want beide programma’s kunnen makkelijk het geluidsspoor op de video matchen aan het audiobestand.

Belangrijke tips

1. Maak altijd eerst een proefopname van het geluid.

Hoe je je geluid ook op wilt nemen, maak altijd eerst een proefopname. De eerder besproken ‘Polen reportage’ zou een heel stuk beter zijn verlopen, wanneer er eerst een proefopname zou zijn gemaakt.

Maak ook iedere keer opnieuw een proefopname, wanneer er ook maar iets veranderd in de condities. Zoals afstand tussen camera en geluidsbron, locatie of een verandering van het omgevingsgeluid.

Let bij deze proefopnames vooral op de geluiden die je hersenen normaliter uit zal filteren, zoals bijvoorbeeld ruis (mogelijke bron: elektrische apparaten zoals koelkast, vriezer of airco), verkeersgeluid, echo en de geluiden van de wind.

Doe de sound check altijd via een koptelefoon, nooit via een oortelefoon of de ingebouwde luidspreker in een camera of sound recorder. Bedenk vooral dat de geluidsweergave van je camera nooit bedoeld is als ‘kwalitatief goede weergave’, en behalve dat het geluid wat blikkerig zal klinken, zal je zeker eventuele ruis in de opnamen missen.

2. Monitor het geluid

Veel video camera’s, sound recorders en sommige microfoons hebben de mogelijkheid om een kop- of oortelefoon aan te sluiten en ‘live’ te horen, wat de microfoon op gaat nemen. Maak hier gebruik van en gebruik liefst een koptelefoon op beide oren. Op deze manier wordt je aandacht niet afgeleid door het omgevingsgeluid, maar hoor je exact hetzelfde wat de microfoon hoort.
Ga je met een boom pole aan het werk, dan is het monitoren van het geluid zelfs een belangrijke randvoorwaarde. Omdat het bereik van een shotgun microfoon beperkt is, moet je constant blijven luisteren of het geluid wel goed is.

3. Neem op met meerdere apparaten

Het is niet altijd mogelijk, maar indien mogelijk, neem op met meerdere apparaten. Het is altijd mogelijk dat er iets fout gaat en het is zonde, wanneer je helemaal geen geluid hebt, vooral wanneer het moeilijk is de opnamen te herhalen.

Alternatief

In dit artikel heb ik je enkele oplossingen aan de hand gedaan om perfect geluid bij je video op te nemen. Oplossingen die van enkele tientjes (een richtmicrofoon op je camera) tot bijna bijna duizend euro (een boom met recorder) kosten.

Heb je geen camera waar je een richtmicrofoon op kan plaatsen en is het uitgeven van bijna duizend euro voor een boom pole set al helemaal buiten je budget, dan is ‘voice over’ natuurlijk altijd nog een goed ander alternatief.

Moet je per sé buiten de studio zaken opnemen, overweeg om hier niet jouw commentaar bij op te nemen, maar om dit commentaar pas later als een voice over te leveren. Meer tips hierover vind je in één van mijn artikelen over talking head video’s.

Meer leren?

Wil je meer weten over het zelf ontwikkelen van je online training? Kijk dan ook eens in het beschikbare cursusaanbod.