De equipment voor je cursusvideo

Wat heb je nodig om een trainingsvideo te maken?

Een online leeromgeving moet je natuurlijk ook vullen. Dat kan met van alles zijn. Wanneer je een ’text only’ cursus aanbiedt, dan vul je hem heel duidelijk met tekst en afbeeldingen. Maar de meeste mensen hebben de verwachting, dat een online cursus in ieder geval voor een groot deel uit video zal bestaan. En video cursussen zijn dan ook heel wat populairder dan text-only trainingen.

Nu heb je verschillende manieren om video te maken. Zelf ontwikkel ik vooral cursussen, waarin ik laat zien hoe mensen iets op de computer moeten doen. En het spreekt voor zich, dat het dan makkelijk is om ook het computerscherm te zien.

Dat is één van de redenen, dat ik hoofdzakelijk werk met screencasting software.

Wanneer je echter een cursus koken, yoga of houtbewerking geeft, dan is het vooral handig dat mensen kunnen zien wat jij specifiek aan het doen bent. En ook wanneer je cursus van meer theoretische aard is, dan kan een zogenaamde ‘talking head‘ video beter aanspreken dan een serie powerpoint slides.

Kortom, er is een grote kans, dat jij bij het maken van jouw online training toch het één en ander over video zal willen -of moeten- leren. En tips voor het schieten van video heb ik in het verleden meer dan eens gegeven, maar heel praktisch over wat voor hardware je nodig hebt, in veel mindere mate. En dat verzuim wil ik met dit blogartikel goedmaken.

De camera

Wanneer je video wilt schieten, begin je natuurlijk met een camera. En op dat gebied heb je een enorme keuze. In dit artikel wil ik de meest voor de hand liggende opties de revue laten passeren en de voor- en nadelen bespreken.

Beeld en geluid

Wanneer we een videocursus maken, dan hebben we te maken met twee essentiële onderdelen. Beeld en geluid. Nu leert de praktijk, dat de veel toleranter zijn met betrekking tot minder goed beeld, dan met betrekking tot minder goed geluid. Op grond van een beschikbaar budget is het dan ook beter om concessies te doen met betrekking tot de beeld- dan met betrekking tot de geluidskwaliteit.

Toch is er één concessie die we met betrekking tot de beeldkwaliteit niet zullen doen. We nemen geen video op met een lagere resolutie dan 720p, ofwel 720 beeldlijnen. Dat is 1280×720 pixels, ofwel 0,9 megapixels. Maar liever nog nemen we onze video op met 1080p, ofwel 1080 beeldlijken, 1920×1080 pixels, ofwel 2.1 megapixels.

Zoom – Optische en digitale zoom

Je kent -mede dankzij de duizenden computer applicaties- natuurlijk de term ‘zoomen’, als in ‘inzoomen’ en ‘uitzoomen’ wel. Het is in feite niet veel anders dan je onderwerp dichterbij halen of juist verder weg plaatsen. Dit doe je onder meer om de juiste beelduitsnede te bepalen, zonder zelf niet de hele tijd heen en weer hoeven te lopen.

In de wereld van de fotografie en video kom je ook regelmatig de termen ‘optische’ en ‘digitale’ zoom tegen. Wat wil dit eigenlijk zeggen?

Optische zoom is het vergroten door in het ‘lenzenstelsel’ een bewegende lens of lenzenset te plaatsen die het brandpuntafstand, en daarmee de vergrotingsfactor, beïnvloed.

Bij digitale zoom veranderen we niets aan de brandpuntafstand, maar ‘vergroten’ we het beeld, wat door de beeldsensor in je camera wordt ontvangen. Dit gaat echter gepaard met kwaliteitsverlies. Jouw beeld wordt nu namelijk samengesteld uit een kleiner aantal beeldpunten. Bovendien zal digitaal uitzoomen ook de beeldruis (waarover later meer) verhogen.

Optische zoom heeft dus zeker de voorkeur.

Je Smartphone

Vrijwel iedereen beschikt over een smartphone, en vrijwel iedere moderne smartphone heeft een resolutie die hoger is dan voornoemd. Is daarmee iedere moderne smartphone ook geschikt als videocamera? Beslist niet.

Geluid

Het eerste nadeel waar we tegen aan lopen is het geluid. Wanneer je iets of iemand op video opneemt, dan heb je het liefst, dat alleen het geluid van het onderwerp van je video goed te horen is. De microfoon van jouw smartphone pikt echte al het geluid uit de omgeving op.

Nu is dit geluidsprobleem eenvoudig op te lossen. Er is een groot aantal opsteekmicrofoons beschikbaar, die je in je smartphone kan prikken. Een aantal van deze microfoons zijn zelfs zo hoogwaardig, dat je er prima geluid mee op kan nemen. Je praat dan vaak wel over microfoons die hetzelfde of meer kosten dan een middenklasse smartphone.

Een groter probleem is het beeld. Op twee manieren.

Korte brandpuntafstand

Allereerst heeft een smartphone een korte brandpuntafstand. Dat betekent onder meer, dat onderwerpen dichterbij relatief veel groter zijn, dan onderwerpen verder weg. Maak maar eens een selfie zonder selfiestick en je ziet wat ik bedoel. Je neus is niet echt zo groot als hij op die foto lijkt!

Door die korte brandpuntafstand moet je ook relatief dicht bij je onderwerp gaan staan. Natuurlijk kan je wat verder af gaan staan en inzoomen, maar dan stuiten we op een ander probleem.

Kleine beeldsensor

Een smartphone heeft een heel kleine beeldsensor. Wanneer je met een kleine beeldsensor onder minder gunstige lichtomstandigheden werkt, dan zal er ruis optreden. De donkere -met name de zwarte en bijna zwarte partijen- zijn niet ‘helemaal donker’, maar er lijken gekleurde spikkels in te zitten.

Omdat we bij digitaal zoomen (de enige optie die de meeste smartphones hebben) juist die beeldruis versterken, laat de uiteindelijke beeldkwaliteit vaak te wensen over, ook al kunnen we gewoon in 1080p opnemen.

Gevoelig voor beweging

Het derde nadeel van een smartphone is dat hij klein is. En daardoor extreem gevoelig voor beweging. De enig acceptabele manier om met een smartphone video op te nemen is vanaf een statief. Werk je vanuit een studio, geen enkel probleem (je wilde toch al vanaf een statief filmen), maar wil je (ook) op locatie filmen, is een smartphone eigenlijk totaal ongeschikt.

De consumenten videocamera

Een meer serieus alternatief is de consumenten videocamera (camcorder), zoals bijvoorbeeld de Sony Handycam serie. Een moderne camera kan makkelijk 1080p filmen, en de eerste 4K modellen (waarover later meer) zijn ook al beschikbaar. Kleine handzame camera’s met enorm veel features.

Zelf heb ik met mijn eigen camcorder heel wat video geschoten. Zowel op locatie als in de studio.

Toch heeft de camera een aantal nadelen. Het eerste ‘nadeel’ zou ik geen direct nadeel willen noemen, maar meer een waarschuwing. Iets waar je rekening mee moet houden. Vrijwel alle camcorders hebben een optie om digitale zoom te activeren, of te deactiveren. Lees het verhaal over de smartphones nog eens door, om te begrijpen wat het nadeel van digitale zoom is.

Zorg ervoor, dat de digitale zoom uit staat. Met optische zoom kom je vaak al ver genoeg om mooie opnamen te maken.

Geluid

Het geluid van de meeste camcorders is niet zo best. Of eigenlijk, het is te goed. De microfoon is rondom gevoelig en pikt al het geluid uit te omgeving op, inclusief het geluid van jouw vingers die de knoppen van de camera bedienen.

Wanneer je een camcorder aanschaft is het dus goed om er op te letten, dat deze een aansluiting heeft voor een externe microfoon. En een zogenaamde ‘hotshoe’ of ‘coldshoe’ (een ‘flitscontact’), waar je een microfoon in kan bevestigen.

Beeld

Hoewel de sensor van een gemiddelde camcorder klein is, is deze beduidend groter dan de meeste smartphone sensoren. Eigenlijk ben ik altijd wel tevreden over het beeld, mits 1080p opgenomen, van mijn handycam. Met een extra microfoon is het een goede camera om je eerste stappen te nemen op het gebied van het opnemen van je videocursussen.

Nadelen

Natuurlijk hebben camcorders ook nadelen. Het eerste -met betrekking tot geluid- is al genoemd. Een tweede nadeel is de grootte. Of het gebrek daaraan. Omdat de camera zo licht en klein is, is deze heel bewegingsgevoelig. Serieus filmen zonder statief is niet echt mogelijk.

Een derde nadeel is -met name wanneer de camera wat ouder wordt- de beperkte duur van de batterij. Met mijn camcorder is het eigenlijk zo, dat ik twee uur kan filmen, daarna twee uur moet laden. Wanneer je serieus aan de gang gaat met video filmen voor je online training, is het een goed idee een aparte oplader en één of meerdere extra camera accu’s voor je camcorder aan te schaffen.

De fotocamera

Veel fotocamera’s bieden ook de mogelijkheid om video op te nemen. Omdat ‘fotocamera’ een heel breed begrip is, beperk ik mij in de bespreking tot spiegelreflex (DSLR) camera’s en zogenaamde ‘systeemcamera’s’. Een systeemcamera is een camera die -net zoals de spiegelreflex- verwisselbare lenzen heeft, maar in tegenstelling tot de spiegelreflex is er geen spiegel in de camera.

Niet gemaakt om te filmen

Met een spiegelreflex of systeemcamera (ik gooi het vanaf hier allemaal even op één hoop, door het met ‘DSLR’ aan te duiden, maar alles wat ik zeg over de DSLR is evengoed geldig voor een systeemcamera, tenzij ik het nadrukkelijk anders benoem) kan je goede video maken.

Sterker nog, ik doe dit al jaren.

En toch is een DSLR niet gemaakt om te filmen. Dat merk je op alle manieren aan de handligging. Gebruik je de camera echter vanaf een statief, dan kan je uitstekende resultaten bereiken.

Iets anders waaraan je merkt, dat een DSLR niet gemaakt is om te filmen is het feit dat ‘automatisch zoomen’ ontbreekt. Je kan prachtige zoomlenzen op je camera zetten, maar je zal deze altijd met de hand moeten bedienen, terwijl zelfs de goedkoopste camcorder beschikt over gemotoriseerde zoom. Met een DSLR een ‘vloeiende zoombeweging’ krijgen vereist heel wat oefening. Nu zal je mogelijk voor je online cursussen niet zo snel zoom nodig hebben (ik heb het nooit gebruikt voor mijn cursussen), dus dat hoeft niet echt een groot nadeel te zijn in ons geval.

Ook ‘autofocus’ het automatisch scherpstellen van je beeld werkt anders. Omdat jouw DSLR veel meer gericht is op het zo scherp mogelijk vastleggen van een stilstaand beeld, zal het scherpstellen nauwkeuriger, maar minder snel zijn dan de autofocus van de gemiddelde videocamera. Het filmen van bewegende beelden, met name wanneer deze in de richting van de camera of juist van de camera af bewegen, is dan ook een ware uitdaging.

Maar ook daar heb je waarschijnlijk weinig mee te maken, wanneer je video maakt voor je online trainingen.

Geluid

Voor het geluid geldt eigenlijk alles wat ik ook al gezegd heb bij de camcorder. Gebruik niet de interne microfoon, maar ga voor een goede richtinggevoelige externe microfoon.

Beeld

Met name wanneer je een DSLR met een fullframe sensor hebt, dan heb je een uitmuntende beeldkwaliteit voor je video. Is een camcorder ‘goed genoeg’, dan mag je stellen dat een DSLR met fullframe sensor ‘uitstekende’ kwaliteit heeft.

Energie

En net zoals bij de camcorder, is een opnamedag al snel bedorven door een lege accu. Zorg daarom voor meerdere reserve accu’s. Denk er hierbij aan, dat een fotocamera gemaakt is voor het maken van foto’s en deze bij het schieten van video over het algemeen heel snel leeg is. Met mijn eigen camera is mijn ervaring dat je ongeveer een uur kan schieten met een volle accu. Het duurt bijna twee uur om hem op te laden. Voor een middagje schieten zijn dus meerdere accu’s nodig!

Aanrader of niet?

Is het nu wel of niet verstandig om video met je DSLR camera te gaan schieten? Een lastig te beantwoorden vraag. Wanneer we puur kijken naar het schieten van cursus video, dan zou ik het zeker aanbevelen, wanneer je toch al een DSLR camera hebt. Het bespaart je de uitgave aan een camcorder of een professionele camera. Heb je geen DSLR en is fotograferen helemaal niet ‘jouw ding’, dan zou ik toch voor een ‘echte’ videocamera kiezen, of het nu een camcorder of een professionele camera is.

De (semi-)professionele videocamera

Wat maakt een camera professioneel?

Om te beginnen, ik wil beslist niet de discussie aangaan met beroeps- en amateurvideografen over wat een videocamera nu professioneel maakt. Afhankelijk van je eigen gebruiksdoelen kan de definitie enorm verschillen.

De éne professional zal beweren, dat een videocamera alleen professioneel kan zijn, wanneer deze voorzien is van verwisselbare lenzen, een ander zal mogelijk de eisen wat lager stellen.

Wanneer ik het over professionele camera’s heb, heb ik het over camera’s met een grotere beeldsensor, uitgebreide technische mogelijkheden, waaronder de mogelijkheid om vrijwel alles met de hand in te stellen.

Handheld vs. schoudercamera’s

Eén type camera waar ik het absoluut niet over ga hebben is de studiocamera, de camera die uitsluitend vanaf een statief gebruikt kan worden. Al was het alleen al vanwege het gegeven, dat je wel heel veel en succesvolle trainingen moet verkopen, om die uitgave te rechtvaardigen.

Ik richt mij met name op het prijssegment van laat maar zeggen zo’n 1500 tot 5000 euro.

De eerste keuze die je mag maken is of je nu een ‘handheld’ of een ‘schoudercamera’ wilt gebruiken. Een handheld biedt vaak op technisch gebied net zo veel als -of meer dan- een schoudercamera. Alleen de vorm en het gewicht verschilt. De handheld heeft vaak de grootte van een uit de kluiten gewassen DSLR, terwijl de schoudercamera… nou ja… duidelijk zichtbaar vooral bedoeld is om op je schouder te dragen.

Wil je de camera ook gebruiken voor je vakantiefilmpjes, zal ik je zeker niet de schoudercamera aanbevelen.

Het voordeel van een schoudercamera is echter dat hij enorm stabiel is. Juist omdat hij zwaarder is, is hij heel goed zonder statief te gebruiken. Moet je voor jouw training veel op verschillende locaties filmen, of moet de camera veel kunnen volgen (ik denk hier bijvoorbeeld aan een cursus gerelateerd aan paardrijden) is een schoudercamera zeker aan te bevelen.

Continuïteit

Eén van de grote voordelen ten opzichte van alle eerdergenoemde camera’s is dat de professionele camera gemaakt is voor continuïteit. Zo kan ik bijvoorbeeld twee memory kaarten in mijn camera doen. Is kaart 1 vol, dan gaat hij automatisch door naar kaart 2. In de tussentijd kan ik kaart 1 door een lege vervangen. Of speel ik liever op zeker? Dan wordt op zowel kaart 1 als op kaart 2 hetzelfde opgenomen. Ik heb dus direct een back-up voor het geval er iets mis zou kunnen gaan.

Ook op het gebied van de energievoorziening kan ik op zeker spelen. Er zijn twee accu’s, als accu 1 leeg is, gaat hij automatisch over op accu 2. In de tussentijd kan ik accu 1 weer vervangen door een opgeladen accu.

Schiet ik sowieso de hele dag in de studio? Dan is het helemaal mooi, want ik kan de camera gewoon aansluiten op het lichtnet. Na 12 uur zal mijn camera zelf uitgaan om af te koelen, maar duurdere modellen kunnen probleemloos 24/7 gebruikt worden.

Niet dat ik ooit zolang heb gefilmd, dat ik al dit ‘hot swappen’ (tijdens het filmen vervangen van accu of kaart) nodig heb gehad, maar het is wel handig, om te weten, dat je niet constant hoeft te letten op het einde van de batterij of de geheugenkaart.

Veel opties

Ik kan bovendien in enorm veel verschillende videoformaten schieten. Zowel de bestandsformaten als de beeldformaten. Naast het ‘gewone opnemen’ is er ook de mogelijkheid om iets in slow motion op te nemen (je schiet dan dus meer frames per seconde, waardoor het bij het afspelen trager lijkt) of ik kan juist gebruik maken van time lapse opnamen (slechts éénmaal in een langere periode wordt een frame geschoten, waardoor het bijvoorbeeld snel dag en nacht wordt, je bloemen ziet groeien en seizoenen voorbijvliegen. Natuurlijk moet je dan wel je camera op een statief hebben staan).

Instelbare sluitersnelheid

Vroeger, toen film nog werd opgenomen op… nou ja, film… was het onmogelijk om voor een camera een sluitersnelheid in te stellen. Een camera werkte namelijk volgens een heel eenvoudig principe: Er draaide een schijfje rond met twee openingen, en bij iedere keer dat een opening voorbij de film kwam, werd de film één beeldje verder getrokken. De sluitertijd werd dus bepaald door het aantal frames per seconde.

Tegenwoordig, met digitale fotografie, hebben we meer en betere mogelijkheden. Zolang de sluitertijd maar korter is dan de framerate (het aantal beeldjes per seconden), kan je iedere gewenste sluitertijd instellen.

Film ik bijvoorbeeld bij 50 fps (50 frames per seconde), dan kan ik iedere sluitertijd korter dan 1/50 seconde gebruiken.

Dit is ideaal voor snel bewegende voorwerpen. Met ‘oude’ filmcamera’s was de enige manier om bijvoorbeeld een raceauto scherp in beeld te krijgen ‘mee te bewegen’ met de auto. Maar wanneer je -afhankelijk van de mogelijkheden van je camera- nu diezelfde auto vastlegt op 1/250, 1/500 of 1/1000e seconde, dan heb je hem haarscherp op ieder frame. En dat merk je in het uiteindelijke resultaat.

Heb ik dit vaak nodig voor mijn cursusvideo’s? Ikzelf niet. Maar wanneer je een cursus paardrijden, hardlopen of zelfverdediging wilt opnemen, dan kan dit een behoorlijk handige optie zijn.

Stills tijdens video opnamen

Je kan met iedere camera foto’s maken, zelfs met de goedkoopste camcorders. Maar met camcorders is het maximum formaat voor de foto’s vaak beperkt tot het maximum formaat van de film. Heb je een full HD camera, dan kan je geen foto’s maken groter dan 1920 bij 1080 pixels. Wat prima is voor webgebruik, maar wat aan de kleine kant om af te drukken.

Met een fotocamera kan je natuurlijk zonder enig probleem grotere foto’s maken.

Maar met geen van beide cameratypes kan je foto’s maken terwijl je aan het filmen bent.

Met de meeste moderne professionele videocamera’s kan je dit wel. En op een behoorlijk groter formaat ook. Zo kan ik met mijn camera foto’s maken van 4000×3000 pixels. Tijdens het filmen. En als ik het zo heb ingesteld, kan ik die foto zelfs weg laten schrijven naar het tweede data kaartje, zodat ik één kaart met foto’s en één kaart met film heb.

Ik kan bovendien voor de video een andere sluitertijd gebruiken dan ik gebruik voor de stills. (vraag mij niet hoe dat werkt).

Waarom zou ik dat willen? Wanneer ik een cursusvideo schiet, kan ik bijvoorbeeld bepaalde situaties graag als foto’s gebruiken. Misschien voor de promotie, misschien voor andere doeleinden. Natuurlijk kan ik met behulp van een videobewerkingsprogramma één frame uit de video exporteren, maar dan heb ik dat frame in het formaat waarin de video geschoten is. Misschien wil ik juist een andere beelduitsnede, bijvoorbeeld door maar een deel van de foto te tonen. Zou ik mijn toch al ‘kleine’ videoformaat gebruiken om dit ‘uit te knippen’ blijft er maar weinig van de resolutie over. Toch leuk als je dan toch een groter formaat bij de hand hebt.

Deze functie juist gebruiken hangt natuurlijk wel sterk af van de vaardigheden van de camerapersoon.

Moeilijke omstandigheden

Het belangrijkste verschil tussen een camcorder en een professionele camera is echter de grootte en kwaliteit van de sensor. Ik moet eerlijk zeggen, dat ik het nooit geprobeerd heb, maar volgens de tests zou ik bij maanlicht kunnen filmen met mijn camera, zonder last van ruis te krijgen.

Geluid

Sommige professionele camera’s hebben een ingebouwde microfoon, maar bij de meeste camera’s ontbreekt deze. Je kan een eigen microfoon naar keuze op de camera plaatsen. De opnamekwaliteit is -bij een goede microfoon- meestal prima.

Nadelen

Natuurlijk heeft een dergelijke camera ook zijn nadelen. Om te beginnen natuurlijk de prijs. Een professionele camera is aanzienlijk duurder dan een camcorder, hoewel de laatste jaren de ’top model’ camcorders en de ‘instap model’ professionele camera’s steeds dichter bij elkaar komen.

Het grootste nadeel is de grootte en het gewicht. Tenminste, wanneer we het puur op basis van transporteerbaarheid bekijken, want zoals ik eerder heb opgemerkt, grootte en gewicht zijn juist voordelen tijdens het opnemen zelf, je hebt een stabielere situatie.

Het laatste nadeel is de complexiteit van de camera. Een camcorder is bijna letterlijk ‘point and shoot’. Je hoeft niet veel te begrijpen van video op zich, om hiermee jouw cursussen vast te kunnen leggen. Met zo’n professionele camera zal je je toch wat meer in de techniek moeten verdiepen.

Wordt vervolgd

Zoals je al gemerkt hebt, is dit blogartikel wat langer dan gebruikelijk. We hebben nu uitgebreid naar de verschillende soorten camera’s gekeken en als het goed is heb je nu in ieder geval een aardige indruk van de mogelijkheden en onmogelijkheden. Wil je meer weten en mogelijk zelfs zelf aan de slag gaan met de diverse camera’s, dan kan ik je zeker de training ‘Ontwikkel je Online Training‘ aanbevelen.

Lees ook het vervolg op dit artikel, waarin we onder meer ingaan op de verschillende accessoires voor in de studio. Ook kijken we naar een aantal technisch leuke ‘hebbedingetjes’ die wel of geen onderdeel uit kunnen maken van jouw camera.

En wil je nog wat meer lezen over het opnemen van geluid, lees dan ook beslist dit artikel eens!